Sayın okurlar;
Güney Kafkasya’nın barışı yakalaması hiçte kolay olmadı, bir savaşın sonrası zorlu görüşmelerin sonucunu Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan ve Azerbaycan Dışişleri bakanı Ceyhun Bayramov ve ekibi her iki bakanların zorlu maratonlarının ürünü olan Güney Kafkas’ya barışın gelmesini sağlayan güçlü yorgun ekipleri olmuştur. Nikol Paşinyan, İlham Aliyev ve Donald Trump’ın parafladığı deklarasyon, barış antlaşması derin bir nefes aldırtmış oldu güney Kafkasya’ya…
35 YIL SONRA GELEN İMZA
ABD Başkanı Donald Trump’ın, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ı Beyaz Saray'da ağırladığı toplantıda, Azerbaycan ve Ermenistan'ın bir barış anlaşması imzalayarak 35 yıl sonrada olsa, "savaşı sonsuza kadar bitirilmiştir" diyorlar. Nikol Paşınyan ve İlham Aliyev ile önce ayrı ayrı görüşen D. Trump, görüşmeler sonrası Aliyev ve Paşinyan'la ortak bir basın toplantısı düzenlenmiş oldu. D. Trump "İki ülke birbirlerinin egemenliğine saygı duyacak" derken, "Bence çok iyi bir ilişkiniz olacak ve doğabilecek bir sorun olursa da beni ararsanız sorunları çözerim." diyor.
***
Demek oluyor ki, TRUMP dur dediğinde duruluyor savaşlar bitiyor, Hadi Rusya–Ukrayna savaşı neyse, birde ikisinin de ABD ekseninde yer aldığı İsrail-Filistin savaşına dur diyebilse ne iyi olur. Ne zaman zaman dur diyecek “çocuklar ölmesin” merak bu ya! Donald Trump, açıklamasında, "Ermenistan ve Azerbaycan, çatışmaları durdurmayı, ticari ve diplomatik ilişkileri başlatmayı ve birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygı duymayı taahhüt ediyor." Paraflanan deklarasyonun bölge için önemli bir barış fırsatı olduğunu açıklıyor, beraberinde "Savunma alanında Azerbaycan'a uygulanan yaptırımları kaldırıyoruz. Bu, Azerbaycan için çok önemli sayılmaktadır. " açıklamasını yapıyor.
ANLAŞMADA NELER VAR?
ABD Başkanı Donald Trump, imzalanan anlaşmalara göre Azerbaycan ve Ermenistan'ın düşmanlıkları kalıcı olarak sona erdirmeyi ve birbirlerinin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı göstermeyi taahhüt ettiklerini, "Ermenistan ve Azerbaycan, tüm düşmanlıkları kalıcı olarak sona erdirmeyi, ticaret, seyahat ve diplomatik ilişkiler kurmayı ve birbirlerinin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı göstermeyi taahhüt ettiklerini” bu imzalanan deklarasyona göre, "Azerbaycan Nahcivan'a tam erişim sağlayacak" diyor. "Barış anlaşmasını parafladık, Paşinyan’ın bu sözleri "Trump Barış’a ve Refah’a giden güzergâhın, tüm bölgenin kilidini açacak" derken "Muazzam bir anlaşmaya ulaştık" diye konuşuyor. "Barış anlaşmasını parafladık" diyen İlham Aliyev, "Trump Nobel Barış Anlaşmasına'na aday gösterilmeyi hak ediyor, birlikte aday göstereceğiz" diye konuştu.
TRUMP’A DESTEK TEŞEKKÜRÜ
Aliyev, üçlü buluşmayı "yeni bir tarihin yazıldığı gün" olarak nitelendirdi. Trump'ın Asya, Afrika ve Güney Kafkasya'daki çatışmaları kısa sürede sona erdirdiğini söyleyen Aliyev, imzalanan ortak bildirinin yeni bağlantı hatları oluşturacağını, yatırımlar, refah ve istikrar için çok sayıda ülkeye yeni fırsatlar sunacağını vurguladı. Aliyev, "Gerçekten tarihi bir gün, bugün Kafkaslar'da barışı tesis ediyoruz. Bu sadece bizim için değil bölge için muazzam fırsatlar yaratacak." ifadelerini kullandı. Trump'a çabaları için teşekkür eden Aliyev, "Ermenistan ile Azerbaycan'ın uzlaşma cesareti ve sorumluluğu göstereceğine, halkların barışacağına eminim. Çatışma, gerginlik ve kan dökülmesi sayfasını kapatıp çocuklarımız için parlak ve güvenli gelecek sağlayacağız." Diyor.
***
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, ABD Başkanı Donald Trump’ın ismi, görüşmede Uluslararası Barış ve Refah için “Trump Yolu” olarak ortak bir kararla alınmış olduğunu açıklıyor. Trump Yolu Belgesi” Beyaz Saray'da düzenlenen üçlü toplantıda üç nüsha halinde imzalanmış. Bildiriye yerleştirilen” TRUMP YOLU” ismi, yalnız Ermenistan topraklarından gecen yolu kapsıyor. Trump açıklamasında ise, "Ermenistan, 99 yıla kadar uzatılabilen bu koridoru geliştirmek için Amerika Birleşik Devletleri ile özel bir ortaklık kuruyor. Amerikan şirketleri altyapı geliştirme çalışmalarına katılmakla çok ilgileniyor" Nikol Paşinyan’a göre, Donald Trump ile "tarihi işbirliğini" verdiği memnuniyet ayrı yer tutuyor. "Stratejik ortaklar olarak çabalarımızı daha barışçıl ve müreffeh bir gelecek için birleştiriyoruz. Ermenistan-ABD iş birliğini ilerletmek ve büyük uluslararası çıkarlarımıza hizmet edecek daha güçlü bölgesel bağlantılar kurmak için bu üstün fırsatı takdir ediyorum," diyor.
ZENGEZUR KORİDORU 'TRUMP YOLU' OLUYOR
Türkiye ve Azerbaycan “Zengezur Koridoru” Nahcivan ile Azerbaycan’ı birbirine bağlayacak ve Ermenistan kontrolünde olmayacak bu koridorda (TRUMP) yolunda ABD müşterekliğini güvence saymaktadır. Zengezur Koridoru yani TRUMP yolu, Ermenistan topraklarından geçecek ancak 43 kilometrelik yol ABD kontrolüne olacak. Bu proje Ermenistan’a ait koridor yolunu kapsayacak. “Barış Kavşağı” projesi olarak gündemde tutulacak. Azerbaycan açısından; İlham Aliyev, gelişmeleri Güney Kafkasya'da "uzun süreli, kalıcı ve ebedi barışı" sağlayacağını belirtiyor. Ermenistan açısından; Nikol Paşinyan, ortak bildiriyi "Güney Kafkasya’da oynanmak istenen oyunu değiştiren bir sonuç" olarak nitelendirerek, "Güney Kafkasya'da barış, refah, güvenlik ve ekonomik iş birliğinin yeni bir dönemini" müjdeledi diyor.
TRUMP KORİDORU NOBEL’İ KAZANDIRIR MI?
ABD ise bir süredir üçüncü yol olarak kendilerinin garantörlüğünde ve uluslararası işletmecilerin katılımcı yönetiminde olan, “Trump Koridoru” olarak adlandırılan projeyi gündemden düşürmek istemiyor, belki Nobel’in kapılarını açar umudu ile. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve ABD Başkanı Donald Trump, bu toplantı harici Washington'da üç mutabakat zaptı daha imzaladıklarını, Ermenistan Ulusal Meclisi Dış İlişkiler Daimi Komitesi Başkanı Sarkis Khandanyan, “Public TV'ye” yaptığı açıklama
BARIŞ KAVŞAĞI
Serkis Khandanyan, Public TV'ye verdiği röportajda, ilk ve en önemli belgenin "Barış Kavşağı" projesiyle ilgili olduğunu belirterek, "Bu, Amerika Birleşik Devletleri'nin Ermenistan Cumhuriyeti Hükümeti'nin "Barış Kavşağı" projesine desteğini ifade ettiği anlamına geliyor. ABD’nin bu altyapı programının uygulanmasında ve özellikle teknik kabiliyetlerin geliştirilmesi de dâhil olmak üzere Ermeni gümrük ve sınır muhafızlarının kabiliyetleri başta olmak üzere yatırımlar yapılmasında Ermenistan ile iş birliği yapacağı anlamına geliyor." diyor.
***
Enerjiyle ilgili ve stratejik ortaklık işbirliğine bakmış olursak, Metzamor nükleer tesislerini yapısal konumu belli, bölge için tehlikeli konum arz etse de, ikinci anlaşma nükleer tesislerin geliştirilmesi enerji güvenliği konusunda ve özellikle sivil nükleer enerjinin geliştirilmesi konusunda Ermenistan'la iş birliği yapacak ve destekleyecektir. ABD bu konuda yatırım yapmaya hazır görünmektedir. Gelecekte ABD, nükleer santral inşası müzakerelerinde Ermenistan'a önemli destek sağlayacaktır. Ancak nükleer enerji sektörünün yanı sıra yenilenebilir enerji ve enerji depolama sektörlerini de kapsamaktadır. Başka bir deyişle, bu, Ermenistan'ın enerji çeşitliliğine katkıda bulunan çok katmanlı bir belge imzalanmış oluyor. Ermenistan ile ABD arasında imzalanan üçüncü belge ise yüksek teknolojiler ve yapay zeka ile ilgili. "Burada da ABD ve Ermenistan, özel sektörü de dahil ederek Ermenistan'ın ileri teknolojiler ve yapay zeka alanındaki kabiliyetlerinin geliştirilmesi ve yatırımlar yapılması konusunda iş birliği hakkındaki anlaşmaları olmuştur. En önemlisi bu olmalı, İnşallah barışı yapay zeka talimatları ile korumaya kalkışmazlar.
TÜRKİYE ALEYHİNDE KULLANILIR MI?
Güney Kafkasya’da barışın sağlanması İran’ı memnun etmemesine rağmen açıklamalarında, “Güney Kafkasya’da barışın sağlanmasından memnuniyet duyduklarını, Zengezur Koridorunun pardon TRUMP YOLU’NUN güvenliğinin harici devletlere ABD’ye verilmesinin sakıncalı olduğunu, barışa hizmet etmeyeceğinin endişelerinin güçlü olduğunu yetkili ağızlar açıklıyor. ABD kontrolüne karşı tutum sergileyen Rusya ve İran’ın Ermenistan üzerinden bağlantılarını erozyona uğratabilir, Çin’in Türk dünyasına ve Türkiye için fırsatlar yaratan “Trump Yolu” projesine gerektiğinde engeller çıkarabilir. İleri bir zaman diliminde Türk–Amerikan ilişkileri bozulursa veya ABD Ortadoğu’da “Arap Baharı” değil, benzeri değil, “Terör canlandırma Baharı” “İran Baharı” düşünür ise, kuşkusuz koridor “Trump Yolu” Türkiye aleyhine de kullanılabilir. ABD etkisinde olduğu sürece uzun mızraklıların ameline hizmet edeceği ve gelecekte Türkiye’nin Orta Asya (İran) ve Güney Kafkasya (Rusya) ilişkilerinin bozulmaması mümkün olmayabilir.
***
Barışa katkı sağlayanlar takdire şayan görülse bile, hassas küresel dengeleri aleyhimize çevirme potansiyeli göz ardı edilmemeli. Minnet duyuyoruz; Barışın mimarları olan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşınyan’a iki eli birleştirerek barış deklarasyonun imzalanmasını sağlayan Donalt TRUMP’a! Unutulmaması gereken esas minnet duyulması gereken, “Azerbaycan’ın kederi kederimizdir, sevinci sevincimizdir” diyerek, İran Şahı Pehlevi den “Dilucu” sınır kapısına ait toprakları satın alan bugünkü barış inkişafının mimarlığını yapan Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e olmalıdır. Sağlıklı yaşayın, Sağlıcakla kalın.