Değerli dostlar, geçen hafta “Lozan’ı Anlamak” başlıklı yazımızda Lozan Barış Antlaşması’nın “Neden 8 ay sürdü?” sorusunun yanıtını aktarmaya çalıştım. Bu haftaki yazımızda da Lozan Barış Antlaşması’nın etkileri üzerine önemli bilgiler aktarmak istiyorum. *** 1919 yılının Mayısında başlayan ve 1922 yılının Eylülünde sona eren kurtuluş, özgürlük ve bağımsızlık mücadelesi, başarı ile tamamlandı. İşgale uğrayan yurdumuz, işgalcilerden ve düşmanlardan kurtarıldı. Evet, yurdumuzu işgalden ve düşmanlardan kurtarmıştık. Ulusal Kurtuluş Savaşı'mızı kazanmıştık. Peki bu işgalin planlayıcılarına, paydaşlarına ve kullanılanlarına ne oldu? *** Türk yurdunun işgalini planlayan ve destekleyen İngiliz hükümeti düştü. İngiliz Hükümetinin dolduruşuna ve oyununa gelen Yunanistan'da ihtilal oldu. Yunan bakanlar, “Altılar Davası”nda kurşuna dizildi. Yunan Kralı sürgün edildi. Mısır'daki milliyetçiler ayaklandı. Hindistan'daki direniş sertleşti. İngiltere ve Fransa ilişkileri kopma noktasına geldi. Türkiye'nin yeni sınırlarını tüm dünya onayladı. *** Türk Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasının ardından, önce Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı. Daha sonra da Lozan Barış Antlaşması. İşte bu büyük başarılardan sonra dünya kamoyunda da önemli olaylar oldu. Bu önemli olaylardan birkaçını, araştırmacı yazar Metin AYDOĞAN’ın “Atatürk ve Türk Devrimi” adlı kitabından aktarayım. TÜRK DEVRİMİ’NİN DÜNYA’YA YAPTIĞI ETKİ [ ...Kurtuluş Savaşı ve onun politik sonucu Lozan Antlaşması hem Batı’nın gelişmiş ülkeleri hem de Doğu’nun ezilen ulusları üzerinde 20. yüzyıla yön veren büyük bir etki yaptı. Kısa süre içinde Türkiye’nin sorunu olmaktan çıkarak evrensel boyutlu bir olgu haline geldi. Askeri ve hemen ardından gelen siyasi başarı, emperyalist tutsaklıktan kurtulmak isteyen sömürge ve yarı-sömürgelerde büyük bir uyanış sağladı, onlara örnek oldu... *** Hızlı gelişen ve kesin sonuç alan Türk başarısı, pek çok Batılı için akıllarına bile getirmedikleri, olağanüstü bir gelişmeydi. Tepki duydukları bu gelişmeyi öfke ve çoğu kez şaşkınlıkla dile getiren yorumlar yaptılar. “Türkler böyle bir sonuca nasıl ulaşabildiler, bunu nasıl başardılar?” diye soruyorlardı. Hollanda’da yayımlanan Handelsblatat dergisi, “Görünüşe göre son nefesini vermekte olan ölüme mahkum Türkiye, dünya savaşında maddi manevi gücünü son damlasına kadar tüketmiş olduğu halde nasıl olur da böyle birdenbire bütün dünyayı şaşkına çevirir. Sonu gelmiş gibi görünen bu ülke, bugün, üstelik yapayalnız kaldığı bir anda, en yüksek düzeyde bir örgütlenme yeteneğini ve dolu dizgin bir coşkuyu nasıl sergileyebilir?” derken International Press’den Arthur Rosenberg, Türk başarısının nasıl gerçekleştiğini şöyle anlatıyordu: “Lord Curzon Türklere boğun eğdirmek için blöf yapıyordu. Ama Türkler, onun blöfünü yutmadılar ve Sayın Lord tam bir Falstaff ruhuyla bükemediği eli öptü” (Falstaff: Shakespeare’nin kimi oyunlarındaki, her kalıba giren ve her nabza göre şerbet veren komik kahraman). *** Lozan'daki Türk başarısı, Doğu’da da üstelik daha yoğun olmak üzere tartışıldı. Ezilen ulusların önderleri, Kurtuluş Savaşı ve Lozan’ın uluslararası boyutunu ve kendilerine yaptığı etkiyi ortaya koyan açıklamalar yaptılar. Hindistan bağımsızlık mücadelesi önderlerinden olan ve sonradan Hindistan Genel Valiliği yapan Gandhi’nin kayınpederinin sözleri, Lozan’daki Türk başarısının ezilen uluslara yaptığı etkiyi gösteren, en özlü açıklamalardan biridir: “Biz, Atatürk büyük devletlere baş eğdirinceye kadar, bir Doğu ulusunun tutsaklıktan tümüyle kurtulabileceğine inanmıyorduk. Bizim amacımız, özerklikle sınırlıydı. Ne zaman ki Atatürk Kurtuluş Savaşı’nı başardı, Lozan’da büyük devletlere boyun eğdirdi, amacımızı bağımsızlığa çevirdik"..] *** Bu haftaki yazımızı, bir başka anlamlı alıntı ile bitirelim. Hindistan’ın ünlü lideri Mahatma Gandi, Türk Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasından ve Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından sonra şöyle bir söz söylediği aktarılır. “Mustafa Kemal, İngilizleri yenene kadar Tanrı’yı da İngiliz zannederdim.” "LOZAN’DA ONURSUZ BİR BARIŞ İMZALADIK" Lozan Barış Antlaşması’ndan sonra İngiltere içinden de itiraflar oldu. Ünlü İngiliz diplomat Sir Andrew Ryan şöyle diyor: “Lozan’da onursuz bir barış imzaladık. Bu, İngiltere’nin şimdiye dek imzaladığı antlaşmaların en uğursuzu, en mutsuzu ve en kötüsüdür.” DÖNEMİN KOŞULLARI UNUTULMAMALI Evet değerli dostlar, Türk Kurtuluş Savaşı’nı, Lozan Barış Antlaşması’nı farklı bakış açısıyla ve anlayışıyla incelemek gerekiyor. Tarihi olayları ve sonuçlarını döneminin koşullarına göre iyi okuyup değerlendirmekte yarar var. Sözün Özü: Hiçbir zaman vazgeçmeyen bir insanı yenmek çok zordur. Babe Ruth